-Fındık sektöründe TMO…
-TMO satış yaparken ihracatın geleceğine etkilerini de hesaplamak
zorundadır.
-Spekülasyon amaçlı fındık stokçuluğu, gerçek fındık sanayici ve
ihracatçısını tehdit ediyor.
-Piyasalarda kabul ve sürdürülebilir fiyat politikaları izlenmelidir
2019 ürünü fındıkta TMO’nun yaptığı alımlar ve sonrasında gerçekleştirdiği satışların
sektördeki yansımaları ve gelecek adına sürdürülebilir politikalara yaptığı etkiler
konusunda güncel bir rapor hazırlandı.
Sektörlü ilgili araştırmaları bulunan serbest piyasa ekonomisi uzmanları tarafından
hazırlanan raporda, 800 bin tonluk rekoltenin söz konusu olduğu yılda, üretici bazındaki
alım fiyatlarının tatmin edici olduğu hatırlatılarak, 31 Ağustos’ta tamamlanacak 2019-
2020 sezonundaki dış satımda da 330-340 bin tonluk iç fındık ihracatı ile tarihi bir rekora
imza atılmasının muhtemel olduğu bildirildi.
TMO’ nun 2019 ürünü piyasasında en önemli aktörlerden biri haline geldiğine dikkat
çekilip, son açıklamasının da hatırlatıldığı raporda özetle şu görüşlere yer verildi:
TMO’nun açıklamasında; sezon öncesi ilan edilen fiyatlar, ürün değerinin düşmesini
önleme amaçlı olduğu bildirilmiştir. TMO’nun kooperatif, birlik veya üretici örgütü değil,
kendine ait sermayesiyle alım, satış, ithalat ve ihracat faaliyetleri yürüterek üretici ve
tüketici arasında denge sağlayan, piyasaları düzenleyen bir İktisadi Devlet Teşekkülü
olduğu ifade edilmiştir. Kanun gereği, kar payı ödeme veya zarar edildiğinde zararın
üreticiden tahsil edilmesinin söz konusu olmadığı deklare edilmiştir.
-Fındık ihracatı göz önünde bulundurulmalı
TMO’nun bu açıklaması, ‘Ben fındığı alırım, satarım, ihraç ederim, ithal ederim, kar
ederim, zarar ederim’ demektir. Oysa; Türkiye ihracata dayalı bir ekonomik kalkınma
modeli izlemekte, yetkililer tarafından her fırsatta ifade edildiği gibi de serbest piyasa
kuralları geçerli bulunmaktadır.
Fındık; üretilenin tamamen Türkiye’de tüketildiği bir emtia değildir. Daha doğrusu % 90’a
yakın kısmının ihraç edildiği ve ekonomisini ihracata dayalı bir kalkınma modeli üzerine
inşa etmiş ülkeye sağladığı net döviz girdisi göz önündedir. TMO’da bu nedenle satış
yaparken ihracatın geleceğine etkilerini de hesaplamak zorundadır.
Tarım Bakanlığı’nın 2019 ürünü fındık rekoltesi tahmini 776 ton/kabukludur. Yani
Tarım Bakanlığı’nın bugüne kadar ilan ettiği en yüksek rekoltelerden birisidir. Her şeyden
önce bu kadar yüksek bir rekoltenin olduğu yılda TMO’nun 16.5 TL fiyat açıklaması, hiç
unutulmamalıdır ki, rekor üstüne rekor kıran ve en son 320 ton/iç (640.000
ton/kabuklu) miktarına ulaşan ihracat ve ihracatçılar sayesinde olmuştur.
-Geleceği etkileyecek fiyat hareketleri
Zira üreticilere yönelik sürdürülebilir fiyat artışını beraberinde getirecek yegane etken,
miktar bazında devamlılık arz eden ihracat artışından başka bir şey olamaz. Dikkatlerden
kaçırılmamalıdır ki, TMO hemen hemen bugünkü ile aynı rekolte miktarına sahip olunan
2008 yılında, rekoltenin yaklaşık % 50’sine denk gelen 368 ton/kabuklu fındık almak
zorunda kalmıştır. O dönemde fiyatlarda önemli bir artış sağlayamamış iken, üretici bu yıl
sadece 80 ton/kabuklu fındığı TMO’ya vermiştir
Bu durumda irdelenmesi gereken; yapılacak satışlar için belirlenen fiyatların ihracatın
artış trendini nasıl etkileyeceği olmalı idi. Zira içinde bulunulan aylarda oluşan fiyatların
gelecek sezon fiyatlarını da etkilediği bilinen bir gerçektir.
Önemli bir husus da son yıllarda ortay acıkan ve gerçek işi fındık sanayici-ihracatçılığı
olmayan, ancak fahiş kârlar elde etmek için fındık stoklayan malum kesim, açıklanan bu
fiyatlarla cesaretlenecek mi yoksa bu spekülatif davranışın tehlikesini idrak edip bu tür
alımlardan cayacak mı?
-Spekülasyon amaçlı fındık stokçuluğu büyük tehlike…
Zira bu kesim eğer 21 TL’den fındık tedarik edebildiyse TMO’nun fiyatları 24 TL’ye çekmiş
olması nedeniyle bu ticaretten de hatırı sayılır bir kar elde etme şansı yakalamışlardır.
Kaldı ki daha önce çok daha ucuza aldıkları fındıkların değeri bir anda 21 TL’ye fırladığı
için zaten büyük kar elde etmişlerdi. Bu kesimin fındıktan uzaklaşması kalıcı olarak
sağlanamadığı takdirde fındık her daim speküle edilen bir ürün olacaktır. Başka bir ifade
edile “spekülasyon amaçlı fındık stokçuluğu” bir meslek olacaktır. Bu da gerçek fındık
sanayici-ihracatçısı olan sektör temsilcileri devamlı bir tehdit altında bulunacaklardır.
Fındık 2020 Mart ayında piyasalarda 20.-TL civarında işlem görürken 20.50-21 TL fiyat
açıklayan TMO, 11 Mayıs 2020 tarihli açıklamada da ifade edilen gibi “üreticinin
elindeki ürünün bittiğini” bildikleri halde fiyatı 24 TL’ye yükseltmiştir.
Serbest ekonomi ile ihracata dayalı bir büyüme modelinin uygulandığı Türkiye’de, devlet
kuruluşu olan TMO’nun fındıkta bulunma gerekçesi piyasayı regüle etmek değil, kâr amacı
gütmek olarak revize edilmiş gibidir.
-25 bin kişiye istihdam sağlanıyor
TMO, Türkiye’ye milyarca dolar net döviz girdisi sağlayan ve Karadeniz Bölgesi’nde
yaklaşık 25 bin kişiye istihdam sağlayan ihracatçı-sanayiciye rakip mi olmak ister gibidir.
Bu da sistemin özüne, aykırıdır.
Artık serbest piyasa düzeni terk edilecek ve TMO kâr gayesi ile piyasaya müdahil olacak
ise, fındık ihracatçısı ve sanayicisi bu bilmelidir.
TMO’nun açıklamasında da belirtildiği gibi, ofis kooperatif, birlik veya üretici örgütü değil,
bir İktisadi Devlet Teşekkülü’dür. Doğal olarak onunla hiçbir özel sektör şirketi veya
kuruluşunun rekabet edebilme şansı da yoktur.
TMO yetkililerinin, en modern makine, ekipman ve teknoloji kullanarak dünyada büyük
başarılara imza atmış, ihracatın bu seviyelere gelmesini sağlamış Türk Fındık İhracatçısı
ve Sanayicisini unutmuş şekilde hareket etmesi doğru değildir.
-Sürdürülebilir politikalar
Raporun sön bölümünde ise sektör adına endişeler dile getirilerek şöyle denildi:
“Günlük düşünme lüksü bulunmayan Türk Fındık Sektörü, sürdürülebilir bir şekilde hem
miktar hem de fiyat olarak artış trendine girmiş olan fındık ihracatının geleceği açısından,
fiyatların son dönemde bademinkini katlamış olması dolayısıyla büyük tedirginlik
duyulmaktadır. Dünya kuruyemiş piyasalarına kıyasla karşılığı olmayan fiyatların ihracat
da azalmaya sebep olabilecektir. Bu da fiyatlarda meydana gelebilecek düşüşler, devletin
daha fazla fındık almak zorunda kalmasına neden olacaktır. Böylesi bir durumda tekrar
yağlığa fındık verilmesi dönemlerine geri dönülecek, hem de istihdam azalabilecektir.”
